Shakespeare Nasıl Biriydi?
Shakespeare Nasıl Biriydi?
Edebiyatın En Esrarengiz Bilincine Doğru Derinlemesine Bir İnceleme**
Giriş: Bir Dâhinin Gölgesinde
William Shakespeare, edebiyat tarihinin en etkili isimlerinden biri olmasına rağmen, kişisel yaşamı hakkında en az şey bildiğimiz yazarların başında gelir. Bu tezat, araştırmacılar için onu hem büyüleyici hem de zorlayıcı bir figüre dönüştürür. Stanley Wells’in Shakespeare Nasıl Biriydi? adlı eseri, bu esrarengiz bilinçle okuyucuyu yüzleştirirken, Shakespeare’in yaşamı ve kişiliğine dair modern akademik tartışmaları güncel bir çerçeveye oturtur.
Shakespeare hakkında bilgi sahibi olma isteği yalnızca biyografik bir merak değildir; onun kim olduğunu anlamak, aslında modern insanın kendi zihinsel haritasını anlaması demektir. Çünkü Shakespeare, insanlık hâllerinin en karanlık, en kırılgan, en tutkulu ve en bilge yönlerini sahneye taşımış bir zihin olarak bugün hâlâ bize ayna tutmaktadır.
1. Tarihsel Belirsizlik: Sessizlik İçinde Bir Yaşam
Shakespeare’in yaşamına dair kayıtlar çok sınırlıdır. Stratford-upon-Avon’da doğmuş, orada evlenmiş, çocuk sahibi olmuş, Londra’da sahne dünyasında yükselmiş ve yıllar sonra yeniden memleketine dönerek hayatını tamamlamıştır. Ancak bu dış çerçeve, onun düşünce dünyasını açıklamak için yetersizdir.
1.1 Belgelerdeki Boşluklar
Bugün elimizde olan belgeler:
-
Vaftiz kaydı (1564)
-
Evlilik kaydı (1582)
-
Çocuklarının kayıtları
-
Londra’da noter belgeleri
-
Vasiyeti (1616)
Fakat özel yaşamı, siyasi düşünceleri, dini inançlarının niteliği, ilişkileri gibi konular hâlâ büyük ölçüde karanlıktır.
1.2 Belirsizliğin Dehanın Bir Parçası Olması
Stanley Wells’e göre Shakespeare’in hayatına dair boşluklar, aslında onun eserlerini daha güçlü kılar. Çünkü Shakespeare’in bilinmeyen kişiliği, okuyucuya şu özgürlüğü tanır:
O, her karakterde dönüşen, her hikâyede yeniden doğan bir bilinçtir.
2. Shakespeare’in Kişiliği: Metinlerden Doğan Çok Katmanlı Bir Ruh
Shakespeare’in kişiliğine dair en güçlü kaynak, metinleridir. Çünkü Shakespeare kendini saklamış, ama karakterlerine iç dünyasını yansıtmıştır.
2.1 Empati: İnsan Ruhunun İçinden Geçen Bir Anlatıcı
Shakespeare’in karakterleri, olağanüstü bir psikolojik gerçekliğe sahiptir. Bu karakterlerde şu özellikler görülür:
-
İçsel çatışmaların sarsıcı derinliği
-
Ahlaki ikilemler karşısında kararsızlık
-
Duygusal patlamalarda insan doğasının çıplak hâli
-
Her sosyal sınıfa karşı eşit bir merak ve gözlem gücü
Bu özellikler, Shakespeare’in güçlü bir empati yeteneğine sahip olduğunu gösterir.
2.2 Dil, Düşünce ve Yaratıcılık
Shakespeare:
-
1700’e yakın yeni kelime
-
Benzersiz metaforlar
-
Dilsel ritim ve müzik
-
Eşi bulunmaz bir anlatım dinamizmi
kullanmıştır.
Shakespeare’in dil gücü, yalnızca zekâ değil, sezgisel bir şiirsellik taşır.
2.3 Mizah ve Melankolinin Bir Arada Bulunması
Shakespeare’in kişiliği üzerine çalışan eleştirmenler, onun hem neşeli hem melankolik bir karakter olabileceğini savunur.
Bu ikili ruh hâli, oyunlarında şu şekilde ortaya çıkar:
-
Kral Lear → karanlık, varoluşsal bir çöküş
-
Bir Yaz Gecesi Rüyası → hafiflik, mizah ve düşsel neşe
-
Hamlet → sorgulayıcı melankoli
-
On İki Gece → kimlik, aşk ve neşenin ironik oyunu
3. Shakespeare’in Zamanı: Politik, Sosyal ve Sanatsal Arka Plan
Shakespeare’in yaşadığı Elizabet ve Jakoben dönemleri, tiyatronun altın çağı olarak kabul edilir. Fakat bu dönem aynı zamanda büyük karanlıkların da çağdır.
3.1 Salgın, Yoksulluk ve Çalkantılı Politika
-
Veba salgınları nedeniyle tiyatrolar sık sık kapatılmıştır.
-
Halkın büyük kısmı yoksulluk içindedir.
-
Politik baskılar, sansür ve dini çatışmalar yoğun yaşanır.
Shakespeare bu atmosferi eserlerine şu şekilde işlemiştir:
-
Macbeth → iktidar paranoyası
-
Measure for Measure → adalet, ahlak ve güç ilişkileri
-
Richard III → siyasi manipülasyon
3.2 Tiyatronun Toplumsal Konumu
Shakespeare döneminde tiyatro hem popüler hem de tartışmalıydı.
Toplum ikiye ayrılmıştı:
-
Tiyatroyu günahkâr bir eğlence sayanlar
-
Onu toplumun aynası olarak görenler
Shakespeare, tiyatroyu bir düşünme alanına dönüştüren figürlerin başında gelir.
4. Eserlerinden Okunan Bir Biyografi: Karakterler Olarak Shakespeare
Shakespeare’in en büyük biyografisi, karakterleridir. Her karakter onun içsel dünyasının bir yönünü yansıtır.
4.1 Hamlet: Sorgulayan Zihin
Hamlet’in çelişkileri, kararsızlığı ve varoluşsal sancıları Shakespeare’in entelektüel derinliğiyle ilişkilendirilir.
4.2 Lady Macbeth: Karanlığın İçindeki İnsan
Güç tutkusu ve suçluluk duygusu, insanın karanlık yönünü anlamaya çalışan Shakespeare’in cesaretini gösterir.
4.3 Falstaff: Hayatın Hafif Tarafı
Mizah, ironi, toplumsal eleştiri…
Falstaff Shakespeare’in eğlenceli, zeki ve eleştirel yanıdır.
4.4 Prospero: Bilge Bir Anlatıcı
Fırtına oyunundaki Prospero, birçok araştırmacı tarafından Shakespeare’in sahneye veda eden hâli olarak görülür.
Sanatçının kendisiyle yüzleştiği bir monolog gibidir.
5. Shakespeare Neden Ölümsüz?
Shakespeare yalnızca geçmişin değil, bugün ve geleceğin de yazarıdır.
5.1 Evrensel Temalar
Aşk, ölüm, güç, ihanet, adalet, kimlik…
İnsanlık tarihinin tüm temel duyguları Shakespeare’de bütün katmanlarıyla yer alır.
5.2 Psikolojik Gerçekçilik
Modern psikolojinin Shakespeare’den beslendiği artık akademik bir gerçektir.
5.3 Kültürel Esneklik
Eserleri:
-
Sinemada
-
Tiyatroda
-
Popüler kültürde
-
Dijital oyunlarda
-
Edebiyat eleştirilerinde
yeniden üretilmeye devam etmektedir.
Sonuç: Shakespeare’i Anlamak, İnsanı Anlamaktır
Shakespeare’in nasıl biri olduğu sorusu, aslında insanın nasıl biri olduğu sorusuyla birleşir.
Onun yaşamındaki sessizlik, eserlerindeki gürültüyle tamamlanır.
Shakespeare yalnızca bir yazar değil; insan psikolojisinin en hassas gözlemcisi, dilin en yaratıcı mimarı ve insan ruhunun en derin anlatıcılarından biridir.
Wells’in çalışması bize şunu hatırlatır:
Shakespeare’in hayatını değil; onun insan ruhuna tuttuğu aynayı okumalıyız.
Bu aynaya her baktığımızda, Shakespeare’in değil, kendimizin değiştiğini görürüz.
APA 7 Kaynakça
Wells, S. (2024). Shakespeare nasıl biriydi? (H. Koç, Çev.). Koç Üniversitesi Yayınları.
Bloom, H. (1998). Shakespeare: The invention of the human. Riverhead Books.
Greenblatt, S. (2012). Will in the world: How Shakespeare became Shakespeare. W. W. Norton.
Ackroyd, P. (2005). Shakespeare: The biography. Anchor Books.
Bate, J. (2008). Soul of the age: A biography of the mind of William Shakespeare. Random House.
Kastan, D. S. (2014). A will to believe: Shakespeare and religion. Oxford University Press.
Yorumlar
Yorum Gönder